Ligging |
Gelegen aan het Neereind ten westen van Schalkwijk. Komende uit de richting
Houten, gaat u direkt in Schalkwijk rechtsaf het spoor over. Rechtdoor rijden tot
rotonde, daar rechtdoor over de weg links van de Schalkwijkse Wetering. Na zo'n
300 m ziet u aan de linkerkant een boerderij genaamd "Nieuw Vuylcoop" en
daarnaast een toren met rechthoekig grondplan.
|
Ontstaan | De eerste vermelding dateert uit 1392. |
Geschiedenis |
De woontoren is het laatste restant van het kasteel Vuylcoop dat waarschijnlijk gesticht
werd door een lid van het sinds lang uitgestorven geslacht van de heren van Schalkwijk.
De heerlijkheid was leenroerig aan Vianen. In 1538 werd het huis door de Staten van
Utrecht erkend als riddermatig. Het vermoeden bestaat dat het huis rond 1300 gebouwd werd als een omgrachte woontoren met daarnaast een omgrachte voorburcht. Hierop werd al vrij snel een hofstede en andere gebouwen gebouwd. Omdat een woontoren niet zo veel wooncomfort bood, groeide de hofstede uit tot een hereboerderij. De eerste belening vinden we in 1392 toen Willem van Vuylcoop met deze ridderhofstad werd beleend. Zijn zoon Gijsbrecht deed het goed in 1413 over aan Zweder van Oostrum, die het op zijn beurt overdroeg in 1444 aan de latere burgemeester van Utrecht Peter Grauwert. Deze werd door bisschop David van Bourgondië verbannen als partijganger van de Domproost van Brederode. De boerderij komen we tegen op een kaart van Hendrik Verstraele uit 1626. We zien hierop een monumentale hereboerderij, die op de trapgevels na, bijna gelijk is aan de huidige boerderij aan Neereind 19. Op een kaart uit 1640 van Jan van Diepenem staat het kasteel afgebeeld als een eenvoudige rechthoekige toren, bestaande uit een bovengrondse kelder met daarop twee verdiepingen en een zolder, gedekt door een zadeldak. Op een gravure van Cornelis Specht uit 1698 zien we dat de toren met een verdieping verhoogd is en dat het zadeldak vervangen is door een met leien gedekt schilddak. Tegen de linkergevel stond een traptoren, die door een houten overdekte brug verbonden was met een soort poortgebouwtje op de voorburcht. Verder zien we een tuinprieel en wat omringende vegetatie, waaruit we opmaken dat Vuylcoop in de loop van de 17e eeuw is uitgegroeid tot een buitenhuis. Rond 1800 werden deze 17e eeuwse toevoegingen weer afgebroken en werd Vuylcoop weer een woontoren. In 1832 vinden we op het kadastrale minuutplan zowel de woontoren als de voorburcht nog grotendeels omgracht. Deze omgrachting is echter in de loop van de 19e eeuw verdwenen. Vuylcoop is heel vaak van de ene familie over gegaan naar een andere familie door koop of vererving, totdat het huis na de dood van Wilhelmus Backer in 1872 geveild en gekocht wordt door de landbouwer Jacobus van Bennekom, wiens zoon Willem het erfde in 1883. Deze verkoopt het in 1929 aan de veehouder Jacobus Gerardus van Dijk, die het op zijn beurt in 1934 weer verkoopt aan Hendrik Johan Willem Ridder te Utrecht. Rond 1970 was Nijs van Zuilen eigenaar van de boerderij en woontoren. Beide kwamen toen in de verkoop. De boerderij werd voor f. 32000,- gekocht door A. Vissers. De toren stond toen te koop voor f 18.000,- Volgens de heer A. Vissers kwam hij er tijdens de restauratie achter, dat huis en toren tezamen de ridderhofstad vormen. Tot zijn overlijden in 2013 was de heer Heijman eigenaar. Hij liet in 2003 de toren restaureren. Inmiddels is er een stichting Vuylcop opgericht die het beheer heeft overgenomen. De toren heeft een grondvlak van 9,8 x 7 m en heeft muren van 1,20 m dikte. De begane grondverdieping is afgedekt met een tongewelf; daarboven bevinden zich nog twee verdiepingen. Op de begane grond is een toegangsdeur om in de benedenverdieping te komen en man kan dan door een in de muur uitgespaarde wenteltrap de eerste verdieping bereiken. Maar er is ook een gemetselde buitentrap van 12 treden welke rechtstreeks naar de eerste verdieping voert. De oude tekeningen laten boven de kelderverdieping nog drie verdiepingen zien zodat blijkbaar bij de verdwijning van het aangebouwde kasteel ook van de oude toren een verdieping is afgebroken en dus aanzienlijk is verlaagd. De toren is nu voorzien van een pannen schilddak. |
Bewoners |
1392 Willem van Vuylcoop -1413 Gijsbrecht van Vuylcoop 1413-1444 Zweder van Oostrum 1444 Peter Grauwert, burgemeester van Utrecht -1507 dochter Woutera Grauwert en Hendrick van Cuylenburgh 1507- Jan van Tyel 1541 Margriet van Zuylen en Huibert van Buren -1648 kleindochter Isabella van Buren 1648-1653 jonkheer Huibert van Leeuwen van Reygersfort in 1648 1653-1661 neef Roelof Ketel van Hackfort 1661-1666 ritmeester Albert Dauberger (koop) 1666 Adolf de Cannes -1682 weduwe Pachina Ruysch van de Engh 1682- Gerard van Rossum -1725 douairière Gerard van Rossum 1725-1751 aangetrouwde neef Frederik Willem baron von Falkenhayn erfheer van Budelwitx en Presibor, luitenant kolonel der cavalerie en Maarschalk van het Overkwartier van het Sticht 1751-1754 Mr. Jan Jacob van Westreenen, heer van de Wiers, Themaat, Sterkenburg en Lauwerecht 1754-1796 familie Godin 1796 familie Westreenen -1829 Arnoudine Berendina Wilhelmina van Westreenen 1829-1872 Wilhelmus Backer (koop) 1872-1883 veehouder Jacobus van Bennekom (veiling) 1883-1929 zoon Willem van Bennekom 1929-1934 veehouder Jacobus Gerardus van Dijk (koop) 1934- Hendrik Johan Willem Ridder te Utrecht(koop) - ca 1970 Nijs van Zuilen ca 1970 - ca 1980 A. Vissers (boerderij) 1969 - 2013 de heer A.B. Heijman (koop) 2013 De stichting Vuylcop |
Huidige doeleinden | Het kasteel was tot 2013 bewoond. Het huis is in 2003 gerenoveerd, de oude pleisterlaag is toen verwijderd |
Opengesteld | Het kasteel is niet toegankelijk en is in beheer van de stichting Vuylcop. |
Foto's |
|
Bronnen |
Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht artikel van G. van Diest O. Wttewall, kastelen en kasteelterreinen in Houten, In: Het Kromme Rijngebied, 1998, blz. 35 - 49 Foto 1 t/m 3 en 7 t/m 10: uit eigen collectie Foto 4 t/m 6: Peter van der Wielen Afb. 1: boek: Provincie Utrecht, 1966 |