Te Vliet

Ligging In het westen van Oudewater in de polder Vliet en Dijkveld, op de zuidelijke oeverwal van de Hollandsche IJssel.

Foto van de restanten

Ontstaan Waarschijnlijk werd het kasteel gebouwd in de tweede helft van de 13e eeuw.
Geschiedenis Ter verdediging van de grens tussen Holland en Utrecht werden verschillende kastelen gebouwd. De oeverwallen langs de IJssel waren hier uitermate geschikt voor. De ligging was hoger en men had direct de beschikking over klei voor het bakken van de stenen. Langs de IJssel stonden in de 13e eeuw naast Te vliet ook de kastelen IJsselstein, Montfoort, Haastrecht (Z-H) en de wat bescheidener kastelen Schurenburg en De Pol.
De bouwheer van het kasteel Te Vliet is waarschijnlijk Gerrit van Woerden geweest. Hij was een broer van Herman VI van Woerden, die betrokken was bij de moord op graaf Floris V in 1296. Het kasteel zou dan in de tweede helft van de 13e eeuw gebouwd zijn en Gerrit ging zich naar zijn kasteel "van den Vliet" noemen. Hij trouwde met Ada van den Binckhorst en stierf in 1314. Het geslacht van Woerden was trouwens een vooraanstaande adellijke familie die meer kastelen in het Sticht liet bouwen.

Er is heel weinig over het kasteel bekend. Volgens overlevering zou het de functie van tolhuis hebben gehad, om tol te heffen bij de schepen, die over de IJssel voeren. Het kasteel vererft gedurende bijna driehonderd jaar steeds van vader op zoon. Zo wordt Jan IV van Woerden van Vliet in 1562 de nieuwe eigenaar. Als hij in 1584 sterft, laat hij alleen minderjarige kinderen achter. Zijn oudste zoon Hubert wordt met het kasteel beleend, maar sterft al een jaar later in 1585. Het kasteel vererft dan op Anthonius van Woerden van Vliet, de zoon van een oudoom. Anthonius is getrouwd met Geertruida van Bronkhorst en sterft in 1596, waarna het kasteel eerst verft op zus Maria, en na haar dood in 1603, op zijn zus Emerentia. Ook Emerentia is getrouwd met een lid uit het geslacht van Bronkhorst, maar sterft twee jaar later kinderloos. Uit het geslacht Van Worden van Vliet is dan nog maar een vrouw één leven, namelijk Anna van Woerden van Vliet. Zij is een achternicht van Anthonius, Maria en Emerentia en trouwde met Andries van Bronkhorst. In 1624 sterft ook zo kinderloos, waarmee het geslacht Van Woerden van Vliet uitsterft. Het kasteel of mogelijk al een ruïne vererft dan op de broer van haar man: jonker Willem van Bronkhorst.

Het kasteel is dan waarschijnlijk al in verval geraakt. Willem van Bronkhorst trouwde met Maria van Warluzel en ze kregen één dochter: Maria Anna. Zij trouwde met Karel van Bourgondië en na haar sterven vererft de ruïne in deze familie. Hun kleinzoon Willem Karel François Lodewijk trouwde met Jeanne Marie de Rubempré. Het echtpaar sterft kinderloos, waarna de ruïne vererft op de broer van Jeanne Marie en daarmee komt het kasteel in de familie de Rubempré. De kleinzoon van Philippe Antoine de Rubempré heet Philibert François van Merode Montfort, vorst van Rubempré-Eversberg en is lid van de Orde van het Gulden Vlies. Zijn zoon Maximiliaan Leopold besluit in 1755 de ruïne te verkopen, waarmee de eeuwenlange vererven van Te Vliet eindigt.
De nieuwe eigenaar wordt dan Theodorus Bisdom, die zich Bisdom van Vliet gaat noemen. Tot 1923 blijft de ruïne in bezit van deze familie. Paulina Maria Lefèvre de Montigny-Bisdom van Vliet brengt haar bezittingen, waaronder de boerderij en de ruïne, onder in de Stichting Bisdom van Vliet. In 1985 besluit deze Stichting afstand te doen van boerderij en ruïne en worden deze gekocht door de heer G. Pons.

Hoewel het kasteel in het grensgebied tussen zijn er nauwelijks belegeringen van het kasteel bekend. Het kasteel speelde voor zover bekend ook geen rol in de Hoekse en Kabeljauwse twisten of de Gelderse oorlogen. Op de oudst bewaard gebleven afbeeldingen uit de 16e is het kasteel nog intact. Eén van die afbeeldinen uit ca 1515 toont ons een donjon, met daarvoor een door een muur met toren omgeven plein.
In 1497 krijgt Johan (III) van Woerden, heer van Vliet, Hoenkoop en Bergambacht van Filips van Bourgondië toestemming om enkele gevangen op te sluiten in Schoonhoven, Liesveld, Langerak en Oudewater, omdat hij "geen Slot noch sekere Vangenisse en heeft". Dit kan betekenen dat Te Vliet toen al een ruïne was, omdat het kasteel niet geschikt was om als gevangenis te dienen. Al met al is het moeilijk te achterhalen, wanneer Te Vliet een ruïne werd. De oudste vermelding dat het een ruïne is, dateert van 1636, in een boek van de hand van Gouthoven. Ook op de tekening van Roelang Roghman uit 1646 zien we een ruïne. Van het bezoek van stadhouder Willem III aan Te Vliet (en Oudewater (?)) is een beschrijving bewaard gebleven en daarin wordt ook gesproken van een bouwval.

Het bewaard gebleven muurfragment is ongeveer 1,35 m dik en bestaat uit rode kloostermoppen van 30/31 x 14,4/15 x 6,6/6,9 cm en is ongeveer 9,5 m hoog. Aan de hand van het formaat kloostermoppen en het metselverband valt vast te stellen, dat dit stuk muur uit de 13e eeuw dateert. Er wordt vanuit gegaan, dat het bewaard gebleven stuk muur een deel van de noordgevel van de donjon is.
Aam de hand van het bewaard gebleven muurrest moet de donjon in elk geval een kelder, een begane grond en een eerste verdieping hebben gehad. Op de eerste verdieping zijn nog de restanten van een venster zichtbaar en in het midden over de gehele lengte een schoorsteenkanaal.
Volgens een kaart uit 1770 van Ketelaar was de ruïne nog volledig omgeven door een gracht. Aan twee zijden van de ruïne is de gracht nog bewaard gebleven. Vermoedelijk beschikte het kasteel over een voorburcht, die zich dan ten zuiden van de donjon bevond. Rond 1990 werd er bij de huidige boerderij een nieuwe veeschuur gebouwd, waarbij grote muurfragmenten in de grond gevonden werden.
Eigenaren 2e helft 13e eeuw - 1314 Gerrit (I) van Woerden/van den Vliet
1314 - 1344 Gerrit (II) Gerritsz. van Vliet, getrouwd met Ada van Heukelom
1344 - 1365 Gerrit (III) Gerritsz. van Vliet, getrouwd met Maria van Culenburg
1365 - 1396 Jan (I) Gerritsz. van Vliet, getrouw met Agnes van Polanen-van der Lecke
1396 - 1404 Gerrit (IV) Jansz. van Vliet, getrouwd met Machtelt van der Merwe
1404 - 1424 Jan (II) van Woerden, heer van Vliet, getrouwd met Beatrice, bastaarddochter graaf Willem VI
1424 - 1471 Gerrit (V) of Gerard van Woerden en Henrica van Naaldwijk
1471 - 1532 Johan (III) van Woerden, heer van Vliet, Hoenkoop en Bergambacht, getrouwd met (1) Balich van de Boekhorst, (2) Emerantiana van Meaux
1532 - 1562 Gheerloff van Woerden van Vliet, getrouwd met Zwane van Leeuwen
1562 - 1584 Johan (IV) van Woerden
1584 - 1585 Hubert (I) van Vliet
1585 - 1596 Anthonis van Woerden van Vliet, getrouwd met Geertruyt van Bronkhorst
1596 - 1603 Maria van Woerden van Vliet
1603 - 1605 Emerentiana van Woerden van Vliet
1605 - 1624 Anna van Woerden van Vliet, dochter van Floris van Woerden van Vliet, getrouwd met Andries van Bronckhorst
1624 - 1635 Jonker Willem van Bronckhorst, getrouwd met Maria van Warluzel
1635 - 1636 Maria van Warluzel
1636 - 1642 Maria Anna van Bronkhorst, weduwe van Charles de Bourgogne
1642 - 1667 Guillaume Charles François de Bourgogne, getrouwd met Marie Anne van den Tympel
1667 - 1707 Guillaume Charles François Louis de Bourgogne, getrouwd met Jeanne Marie de Rubempré
1707 - 1713 Philippe Antoine de Rubempré, getrouwd met Marie Anne Scholastique van den Tympel
1713 - 1730 Brigitte Louise de Rubempré, princesse de Rubempré, getrouwd met Philippe François de Mérode
1730 - 1742 Philibert François van Merode Montfort, vorst van Rubempré-Eversberg
1742 - 1755 Maximiliaan Leopold van Merode prins van Rubempré
1755 - 1777 Theodorus Bisdom van Vliet
1777 - 1806 Marcellus Bisdom van Vliet
1806 - 1825 Salomon Reijnders Bisdom van Vliet
1825 - 1889 Mr. Otto Braet Bisdom van Vliet
1889 - 1923 Paulina Maria Bisdom van Vliet
1923 - 1985 Stichting Bisdom van Vliet
1985 G. Pons
Huidige doeleinden Het omliggende terrein van de ruïne is in gebruik als weiland.
Opengesteld Het stuk muur van ongeveer 1,5 m dik, staat in een weiland en is vanaf de weg zichtbaar
Foto's Foto van de restanten van het vroegere kasteel nog een foto Tekening van Roelant Roghman in 1646/7 Stamboom familie Van Woerden van Vliet
Bronnen Tekst: B. Olde Meierink (redactie), Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Onder auspiciën van de Stichting Utrechtse kastelen, Utrecht, Matrijs, 1995, 596 pag.
Kastelengids van Nederland, Middeleeuwen, Doriann Kransberg en Hans Mils, 1979
Wikipedia
Kwartierstaat van De Paula Lopes
Het Nationaal archief
Repertorium op de grafelijke lenen in de Krimpenerwaard, 1220 - 1650
Lenen van de Proosdij van Oud-Munster, gelegen in de Provincie Zuid-Holland, 1239-1661
Foto 1: Peter van der Wielen
Foto 2 en 3: uit eigen collectie
Afb. 1: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, 1995
Afb. 2: eigen archief