| Ligging |
Dit blokhuis lag op de grens tussen Holland en het Sticht, ten noorden van de Oude
Rijn en ca 150 m ten noorden van de spoorlijn Woerden-Utrecht, binnen de gemeente
Woerden.
|
| Andere benaming | Putkupe, Pitkupe, Putcuyp, Puttecuyp, Putcoep, Puitkop |
| Ontstaan |
Het is niet bekend wanneer dit Blokhuis gebouwd werd, in elk geval voor 1421. In het Middelnederlands Woordenboek wordt als verklaring voor het woord Putkupe, watertobbe gegeven. In de Middeleeuwen was het een vaker voorkomend woord, zo komen we de naam "Putcupe" in 1388 tegen bij Ooi in Gelderland. In de Middeleeuwen had het woord "put" in ons land onder andere de betekenis van kuil en het woord cupe de betekenis van "het gemene land". Hiermee krijgt Putkop de betekenis van "kuil in het gemeene land". Door de afgravingen die hier plaats vonden, lijkt deze verklaring ook aannemelijk. |
| Geschiedenis |
In 1420 wordt gemeld dat de Utrechters 'dat blochuus te Putkupe ghevesticht ende
beset hadden'. Van daaruit plunderden zij het land van Woerden. Zo wordt in 1421
door Dirk II van Zuilen, heer van
Harmelen met een aantal Utrechters vanuit het
blokhuis een aanval gedaan op Kamerik; de kerk wordt bezet en de herberg aan de Putkuip
wordt in brand gestoken. Deze herberg stond vanaf ongeveer 1400 tot 1750 100 m van het
blokhuis vandaan. In 1422 wil Simon Frederik van Zwieten, kastelein van
Woerden met toestemming van hertog Jan van
Beieren, en 600 man het blokhuis veroveren. Maar dat is niet meer nodig, want in juli
1422 wordt de vrede tussen de Hoeken en de Kabeljauwen gesloten. Vanaf 1429 werden geschillen tussen Holland en Utrecht regelmatig besproken bij de Putkop. Het voorstel hiertoe werd gedaan door hertog Philips van Bourgondië, die zijn zetel in Brugge had. Dus zelfs daar was de Putkop bekend! Van oorsprong was de bisschop leenheer van de Duitse keizer en daardoor kreeg hij veel steun van hem. Maar na het wegvallen van die steun, breidden de heren van Woerden en van Amstel hun grondgebied flink uit, ten koste van de bisschoppen. Later wist de graaf van Holland Herman van Woerden en Gijsbrecht van Amstel uit te schakelen en kwamen hun bezittingen in bezit van de graaf. Dit leverde veel geschillen op. Om deze geschillen op te lossen werden er in de Middeleeuwen dagvaarten georganiseerd: een vergadering van afgevaardigden van steden en de gewesten. Vanaf 1429 werden deze dagvaarten voor geschillen tussen Holland en Utrecht gehouden op de Putkop. Toch werd daar niet altijd aan gehouden. In 1509 wordt er een dagvaart uitgeschreven te Schoonhoven. Margaretha, aartshertogin van Oostenrijk, laat dan weten, dat er vergaderd had moeten worden "tot de Putcuype". Voortaan zou dit tractaat nageleefd worden. Echter in 1512 vindt er een dagvaart in Gouda plaats en in 1526 in Den Haag. In 1526 wordt door Utrechtse afgevaardigden opnieuw geprotesteerd en gezegd, dat dagvaarten "op ten Puttecuyp" gehouden moeten worden. In de stadsrekeningen van Woerden komen vele malen vermeldingen van dagvaarten naar de Putkop voor. De kosten bedroegen in het algemeen slechts enkele stuivers. Ook de Staten van Utrecht kwamen meerdere malen naar de "Putcuype". Hoewel het niet zeker is of hier nu een kasteel heeft gestaan, lijkt het toch onwaarschijnlijk dat zulke belangrijke besprekingen in een herberg plaatsvonden. In 1477 sneuvelen Karel de Stoute en hertog Adolf van Gelre. Willem IV van Egmond maakt hiervan gebruik: hij verovert Arnhem en plundert ook in het Sticht, waardoor Amersfoort en Rhenen steeds meer bedreigd worden. Begin 1478 volgt dan echter een brief van de Raden van Holland, waarin zij vragen, verwijzend naar een overeenkomst uit 1430, hoeveel geld het Sticht krijgt van Holland voor de geleden schade en dat ze de wederzijdse geschillen willen bespreken in de "Putcupe". Utrecht gaat hiermee accoord en er op 28 juni eerst een bespreking plaats vindt in het "Keyserrijk" en daarna pas in de Putkop. Mogelijk is het blokhuis in de tijd in verval geraakt of in elk geval niet geschikt als bolwerk. In 1481 werd de oude versterking binnen de nog bestaande grachten opnieuw opgetrokken door de burgers van Woerden. Nadat het Sticht in 1529 volledig in het rijk van keizer Karel V is opgenomen, is de Putkop niet meer nodig om geschillen tussen Holland en het Sticht op te lossen. In de Tachtigjarige Oorlog werd in 1575-1576 Woerden door de Spanjaarden belegerd. In die periode speelt De Putkop zijn laatste belangrijke rol, als door de graaf van Megen met zijn Duitse soldaten een schans aan bij de Putkuip wordt aangelegd. Waarschijnlijk is dit de laatste versterking ter plaatse geweest. We komen de Putkop nog op de juiste plaats aangegeven tegen op een kaart uit 1670 van het Groot-Waterschap van Woerden, die getekend werd door de Amsterdamse cartografen Johannes en Justus Vingboons. |
| Bewoners | Er zijn geen namen van bewoners bekend. |
| Huidige doeleinden |
Op de plaats van dit blokhuis vinden we nu een boerderij, die de naam Putkuip
draagt. De naam van het vroegere blokhuis wordt levend gehouden door een restaurant
en een industrieterrein. Beide dragen de naam Putkop. De huidige boerderij is omgeven door sloten, die mogelijk de oude grachten vormden. In de vorige eeuw zijn door de toenmalige eigenaar, de heer Korver, twee eeuwenoude bruggen over deze sloten vervangen door dammen met een duiker. |
| Opengesteld | De boerderij is niet toegankelijk. |
| Foto's | |
| Bronnen |
Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, 1995 J. van Bemmel, De Putkupe, later Putkuip, een Middeleeuws conferentie-oord ter beslechting van geschillen tussen Holland en het Sticht, In: Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts-Hollandse Historische Vereniging, jg. 26 (1990), no. 3, blz. 80-94 Afb. 1: website van het RHC Rijnstreek en Lopikerwaard Foto 1: Google Maps |