Hamelenburg

Door de heer R. Raats werd op een luchtfoto, die waarschijnlijk net na de Tweede Wereldoorlog genomen werd een kasteelterrein herkend. Op deze foto lijkt het te gaan om een terrein met dubbele omgrachting. Het terrein bevindt zich, zoals hierboven vermeld, in de polder De Slaag. Hier bevonden zich de natuurlijke hoogten Netelenburg en Hamelenberg. Het gevonden terrein bevond zich net ten zuidoosten van de Netelenburg. Op het terrein heeft booronderzoek plaats gevonden, maar dit heeft geen baksteenvondsten opgeleverd. In de bestaande perceelsloot zijn wel enkele scherven van aardewerk gevonden, die uit de periode 1350 - 1400 dateren.
aan de hand van de "Kaerte van de polders der Eemlandsche Leege Landen, kon worden vastgesteld, dat het kasteelterrein nr. 578 heeft gehad. links en rechts van dit perceel bevonden zich percelen, die de Nonnenmaat werden genoemd, die al vanaf 1280 ontgonnen was. De Nonnenmaat was allodiaal goed van de familie van Zuylen van Abcoude. In 1380 schenken Zweder en Willem van Zuylen van Abcoude die goed met toebehoren aan de St. Paulusabdij en ontvangen het daarna in leen terug. Ook het terrein van de Hamelenburg was hoogstwaarschijnlijk allodiaal bezit en zijn er daardoor geen beleningen te vinden.

De heer R. Raats vermoed dat het perceel, waarop het kasteel gestaan heeft, zijn vorm kreeg, doordat het een restontginning betreft. Aan de andere kant schrijft hij dat deze polder tussen 1363 en 1371 ontgonnen is en dat als eerste het kasteel gebouwd werd, om de ontginning goed ter hand te kunnen nemen. Dan lijkt het me niet logisch dat het perceel een restontginning betreft.
Tenslotte wordt in het artikel van de heer R. raats genoemd, dat de bisschop van Utrecht op 25 november 1377 van zijn kasteel Ter Eem naar het Huys tot Zoes komt, om daar recht te spreken. Volgens mij [KBR] betreft dit niet kasteel Hamelenburg, omdat volgens andere bronnen dit kasteel vlakbij de Oude Kerk van Soest stond.

Aan de hand van de luchtfoto bestaat het vermoeden, dat we te maken hadden met een woontoren van 8 bij 10 meter, binnen een dubbele omgrachting.
Ligging Het kasteel Hamelenburg stond op de oostelijke oever van de rivier de Eem, op het grondgebied van Hoogland. In de polder De Slaag.
Ontstaan Hamelenburg werd al voor 1370 gebouwd.
Geschiedenis Er bestaat niet veel duidelijkheid over de de eigendomsgeschiedenis van dit kasteel. Het was bezit van de heren van Abcoude, die in deze omgeving verschillende goederen bezaten.
De mogelijke bouwer zou Willem van Abcoude kunnen zijn, die vanaf 1380 het gerecht van Soest in leen had. In 1407 sterft Willem en zijn bezittingen komen in handen van zijn neef Jacob van Gaasbeek. Deze gaf de Karthuizers te Utrecht 'de hofsteden van Hamelenberch in der Slagt en dat goed geheten Ymminchuysen'.

Het geslacht Van Hamelenburg komt vanaf 1328 voor in Utrecht. Omdat haar oudere broer Jan, die in Langbroek woonde, reeds was overleden, verzocht Mechtelt van Hamelenberch wed. van Paeuwels van Malsen in 1460, na de dood van haar vader Jan, aan de abt van St. Paulus om beleend te worden met het goed 'te Hamelenberch'. Hieruit maken we op dat dit adellijke kasteel bewoond werd door het geslacht 'Van Hamelenburg', dat uit Amersfoort afkomstig was.
Waarschijnlijk is het kasteel door Maarten van Rossum in 1543 verwoest en daarna niet meer herbouwd.
Een andere mogelijkheid is, dat het kasteel door watersnoodrampen in de Middeleeuwen verdwenen is.

Er is nog een derde optie over het verdwijnen van dit kasteel. Tussen 1425 en 1433 werd er strijd gevoerd om de Utrechtse bisschopszetel. Er waren twee pretendenten: Rudolf van Diepholt en Zweder van Culemborg. De oorlog woedde vooral rond Amersfoort, dat in 1427 tevergeefs werd belegerd door hertog Filips van Bourgondië. Na het mislukken van deze belegering liet Filips de monding van de Eem afsluiten met een drijvend, van blijden en andere belegeringswerktuigen voorzien, blokhuis. Hierdoor kon er geen schip meer in of uit varen. Vermoedelijk lag het in de bedoeling om dit blokhuis naar Amersfoort te verslepen, om een aanval uit te voeren op de Koppelpoort. Maar zover is het niet gekomen, want de Amersfoorters slaagden erin om met steen van de andere Utrechtenaren het gevaarte onbruikbaar te maken, waarna het door golfslag en zware ijsgang te gronde ging. Vermoedelijk werd bij deze militaire operatie ook het Huis Hamelenburg geslecht.
Plaatsbepaling
Bewoners 1528 Mechtelt van Hamelenberch
familie Van Hamelenburg
Huidige doeleinden Het kasteel heeft zich dus vermoelijk bevonden ten zuiden van de boerderij Slaagseweg 41, ten westen van de Krachtwijkerweg. Het terrein is weiland.
Opengesteld n.v.t.
Foto's
Bronnen Tekst: boek: Provincie Utrecht, 1966
Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, 1995
H. Lägers en M. Kruidenier, Soest, geschiedenis en architectuur, Uitgeverij Kerckebosch, Utrecht/Zeist, 2006, 336 blz.
P.J. v.d. Breemer, Het kasteel Hamelenburg, in: Van Zoys tot Soest: tijdschrift van de Historische Vereniging "Soest", nr. 4, 1986, blz. 16 - 17
R. Raats, Twee Huizen aan de Overkant, In: R. Gruben en T. Hermans, ea, Zij waren van groote en zware steenen, Stichting Kastelenstudies Nederland, Wijk bij Duustede, 2017, blz. 203-229