| Ligging |
Deze buitenplaats is te vinden op Markt 13 in Breukelen, gemeente Stichtse Vecht,
op de westelijke oever van de Vecht.
|
| Andere benamingen | De Ruytervegt |
| Ontstaan | De buitenplaats is kort na 1673 gebouwd, nadat de Fransen zich uit ons land hadden teruggetrokken. |
| Geschiedenis |
In 1673 laat Abraham Boddens een hofstede bouwen. Het gebouw werd een statig,
representatief buitenhuis. Niet lang is Abraham eigenaar geweest van zijn nieuwe
huis, want in 1680 verkoopt hij het aan Engel baron de Ruyter voor 16.220 gulden.
Engel was de zoon van Michiel Adriaanz de Ruyter, die in 1675 sneuvelde; mocht
zich ridder noemen en was vice-admiraal van Holland en West-Friesland. Engel de
Ruyter noemde zijn huis Ruytervegt. Hij had een woonhuis naast dat van zijn vader
in Amsterdam, maar wilde net als zoveel rijkgestelden in Amsterdam een huis
buiten de stad. Hij was niet getrouwd en vanaf 1679 ging hij niet meer naar zee,
omdat hij vaak koortsig en benauwd was, mogelijk door een kogelsplinter, die in
1672 zijn borst geraakt had. In 1683 sterft hij op 34-jarige leeftijd.
Ruytervecht vererft dan op de kinderen van zijn inmiddels overleden zus Alida.
Zij verkopen het huis in 1684 aan Pieter van den Broeck, broer van de eigenaar
van Vechtvliet. Boom en Bosch gaat daarna enkele keren kort na elkaar in andere handen over. In 1711 wordt Theodorus Boendermaker de nieuwe eigenaar. Door hem werden grote en rijke verfraaiingen aan het huis en de tuin aangebracht. De heer Boendermaker werd geboren in Frankrijk, maar moest dit land in 1685 verlaten, omdat hij Hugenoot was. Hij verdiende veel geld in de handel op de Levant en sprak vele talen. Doordat hij veel door Europa reisde, wist hij wat in de mode was op het gebied van bouwkunst en de tuinarchitectuur. Nadat de heer Boendermaker overleden is, gaat het landhuis opnieuw enkele keren in andere handen over. Rond 1750 is er in de acten nog steeds sprake van een royaal herenhuis en een schitterende tuin met ook nog een theekoepel. Halverwege de 19e eeuw is Herman Daniël Willink van Collen eigenaar van het huis. Door hem wordt het huis in 1853 weer een flink stuk kleiner gemaakt, doordat de beide vleugels grotendeels worden afgebroken. In 1925 wordt Boom en Bosch voor 50.000 gulden gekocht door de gemeente Breukelen-Nijenrode. Er werd toen afgesproken dat het park rond Boom en Bosch openbaar zou worden en de grond tussen het park en de Rijksstraatweg bestraat zou worden, zodat hier voortaan de markt gehouden kan worden. Wel wordt besloten de theekoepel af te breken. Zoals hierboven beschreven liet de heer Boendermaker in 1712-1713 levensgrote beelden bij het huis plaatsen. Deze acht beelden werden gemaakt door Ignatius van Logteren en zijn afgebeeld op de tekening van D. Stoopendaal uit 1719 en op de tekening van P.J. Lutgers uit 1836. Van links naar rechts staan de beelden: Neptunus, Venus, Jupiter, Juno, Pluto, Proserpina, een Faun (Bacchus) en een Bacchante. In een verkoopacte uit 1846 wordt nog melding gemaakt van de beelden, maar daarna zwijgen de archieven en komen we de beelden ook niet meer tegen op afbeeldingen. Het blijkt later dat de tuinsieraden van Boom en Bosch in 1847 geveild zijn. Door mevrouw Willink van Collen, ook eigenaresse van Gunterstein, worden dan twee beelden uit de achtertuin, voorstellende de Roof van Proserpina door Pluto, verplaatst naar de tuin van Gunterstein. De 8 beelden worden dan gekocht door mevrouw Bartholomée Hermina Brand tot Cabauw, eigenaresse van Queekhoven. Zij was in 1839 getrouwd met François Gijsbert Staatskin, baron van den Brakell tot den Brakell, eigenaar van het kasteel Vredestein, gelegen tussen Zoelmond en Ravenswaay. Nadat de beelden 2 jaar bij Queekhoven hebben gestaan, worden ze in 1849 overgeplaatst naar de tuin van Vredestein. Vredestein was eeuwenlang in het bezit geweest van de baronnen Van den Brakell tot den Brakell, maar werd in of na 1856 afgebroken. De baron vestigde zich in Arnhem aan de Velperbinnensingel en schonk de beelden in 1859 aan de stad Arnhem. Voorwaarde van zijn schenking was wel, dat hij de beelden vanuit zijn woning kon zien. Daarmee werden de beelden geplaatst in de nieuw aangelegde plantsoenen tegenover zijn huis. Bij de slag om Arnhem in november 1944 werden de beelden van Jupiter en Bacchus vernietigd door het oorlogsgeweld, terwijl de andere beelden zwaar beschadigd werden. Vijf beelden werden in 1990 gerestaureerd, hoewel niet altijd even nauwkeurig. Zo heeft Pluto geen tweetand in de hand maar een knots. De vijf beelden staan in de plantsoenen van de Jan's singel, de Velpersingel en de Eusebiussingel. De zwaar beschadigde bacchante wachtte nog op restauratie en bevond zich in een beeldhouwers atelier, maar het was niet duidelijk welke. De heer K. Kant startte eind 2011 een zoekactie om dit beeld terug te vinden; om het daarna te laten restaureren en terug te plaatsen in Arnhem. In de loop van 2012 werd het beeld gevonden en daarna samen met het inmiddels beschadigd geraakte beeld Juno gerestaureerd. Op 30 oktober 2012 werd Juno onthuld en op 21 november 2012 de Bachante aan het Velperplein. |
| Bouwgeschiedenis |
Zoals hierboven beschreven wordt het gebouw in 1673 gebouwd en werd het een statig,
representatief buitenhuis. Het huis bestond uit een hoofdgebouw met een grondplan
van 14,5 bij 15 m en kreeg drie verdiepingen: twee bouwlagen en een
zolderverdieping. Hoewel de voorgevel naar de Vecht gericht was, wilde de heer
Boddens graag dat het huis ook vanaf de Straatweg het bekijken waard was, en liet
de achtergevel een gelijkwaardig aanzien geven. We zien dit huis op een tekening van de hand van Abraham Rutgers. Abraham kwam in 1682 op de buitenplaats Hoogervecht wonen en overleed in 1690. In die tussenjaren moet deze tekening gemaakt zijn. 
We zien rechts Gunterstein en schuin achter het huis staat een bijgebouw, dat we op de kaart van B. de Roy uit 1681 nog niet tegen komen en vlak langs de Vecht staat ook nog een gebouwtje. Dit zal het tuinhuisje geweest zijn. Voor het huis bevond zich waarschijnlijk een boomgaard. Als in 1711 Theodorus Boendermaker de nieuwe eigenaar geworden is, laat hij Boom en Bosch verfraaien. Zowel het huis als de tuin kregen grote en rijke verfraaiingen. Omdat hij veel door Europa reisde, wist hij wat in de mode was op het gebied van bouwkunst en de tuinarchitectuur. Wat hij gezien had, liet hij toepassen op Boom en Bosch. Er werden twee zijvleugels aan het gebouw toegevoegd en de tuin werd omgezet in een tuin in Franse geometrische stijl. Deze bestond uit halfcirkelvormige geschoren hagen, terrassen, een vijver met een fontein en levensgrote beelden. Theodorus laat ook een aanlegsteiger maken, met daarop fraaie stenen siervazen. Deze waren parallelvormig, zodat de voor- en achterzijde evenwijdig aan de Vecht lopen, en de zijkanten evenwijdig aan het huis. Deze speciale vorm werd aangebracht om de symetrie te bewaren (het huis staat namelijk niet helemaal evenwijdig aan de Vecht). In de periode 1983 - 1984 wordt Boom en Bosch volledig gerestaureerd. Deze restauratie werd om twee redenen uitgevoerd: Men wilde verder verval van het huis voorkomen en bovendien had de gemeente meer ruimte nodig. Deze verbouwing werd uitgevoerd onder leiding van architect ir. J.B. baron van Asbeck. Als voorbeeld voor de restauratie keek men naar een litho van P.J. Lutgers uit de eerste helft van de 19e eeuw. Op deze afbeelding zien we het huis afgebeeld, zoals het er in de 18e eeuw uitgezien moet hebben. De restanten van de noordelijke zijgevel werden gesloopt en twee nieuwe vleugels kwamen ervoor in de plaats, even hoog als het hoofdgebouw. Het hoofdgebouw kreeg een nieuwe dakconstructie met op de vier hoeken schoorstenen. Het interieur was in de loop van de tijd al gemoderniseerd, op de kamer van de burgemeester en de centrale hal na. Deze ademen nog de sfeer van weleer uit. In de kamer van de burgemeester vinden we betimmering in Lodewijk XV-stijl, een fraaie marmeren schoorsteenmantel met rijk gesneden opbouw en een plafond dat door balken in vakken verdeeld wordt. Boven de vleugeldeuren naar de tussengang hangt een portretschildering van Engel baron de Ruyter. Ook vinden we een schilderij, dat 'de slag bij Chatham' voorstelt. Dit was een belangrijke historische gebeurtenis uit het leven van zijn vader Michiel de Ruyter. Ook is de burgemeesterskamer hoofdzakelijk met al aanwezig antiek meubilair ingericht. De tuin is aan de Vechtzijde weer terug gebracht in 18e eeuwse Franse geometrische stijl. Aan de voorzijde van het huis is het aanwezige park in Engelse landschapsstijl behouden gebleven. Ten noorden van het hoofdgebouw staat het in de 18de eeuw gestichte koetshuis. Het werd al voor 1983 verbouwd, waarbij de grote deuren symbolisch werden gehandhaafd, en is nu deel van de gemeentesecretarie. Het park wordt afgesloten door een toegangshek, met op de palen de wapens van de gemeente Breukelen-Nijenrode en van de provincie Utrecht. Deze werden in 1925 aangebracht. De ervoor geplaatste stootpalen met het jaartal 1847 stonden tevoren op het einde van de 'nieuwe oprijlaan' naar de Straatweg, waar nu de ING-bank staat. |
| Bewoners |
na 1673 - 1680 Abraham Boddens 1680 - 1680 Abraham Boddens jr. 1680 - 1683 Engel baron de Ruyter 1683 - 1684 erven van Engel baron de Ruyter 1684 - 1692 Pieter van den Broek 1692 - 1694 Hendrik van den Broek 1694 - 1697 Balthasar Sweers 1697 - 1698 Rachel del Sotto 1698 - 1711 Charles Fransisco Barbon, koopman in Amsterdam 1711 - 1720 Theodorus Boendermaker, getrouwd met Jacoba Elisabeth van Grootenhuys 1720 - 1721 Jacoba Elisabeth van Grootenhuys 1721 - 1721 Jacob Boender (vererving) 1721 - 1730 Margaretha Ubings 1730 - 1735 Jan David van den Enden 1735 - 1765 Willem ter Smitten 1765 - 1766 François Joan Lons (vererving) 1766 - 1783 Willem van Loon, getrouwd met Catharina Johanna Wolters 1783 - 1787 Catharina Johanna Wolters 1787 - 1812 Sara Maria van Loon, getrouwd met Jhr. Mr. Nicolaas Calkoen (vererving) 1812 - 1817 Jhr. Mr. Nicolaas Calkoen 1817 - 1846 Adriaan Arend Kok 1846 - 1847 Gerrit Duuring 1847 - 1853 Johanna Maria Elisabeth van Collen 1853 - 1913 Herman Daniël Willink van Collen (vererving) 1913 - 1925 Albertina Margaretha Catharina Willink van Collen (vererving 1925 Gemeente Breukelen |
| Huidige doeleinden | De buitenplaats is als gemeentehuis van de gemeente Breukelen in gebruik. |
| Opengesteld | Het huis is niet opengesteld voor bezichtiging. Wel kan men vrij in het park bij het huis wandelen. |
| Foto's |
|
| Bronnen |
Tekst: Internetsite van de
Historische Kring van Breukelen Jaarboekje van Niftarlake, 1999 E. Munning Schmidt, Plaatsen aan de Vecht en de Angstel, 1985 A.A. Manten, Engel Michielsz de Ruyter, in: Tijdschrift Historische Kring Breukelen, jrg. 23, nr. 3, 2008, blz. 77 - 80 Beeld Juno onthuld De Bachante onthuld E. Munnig Schmidt, Boom en Bosch, In: jaarboekje Niftarlake, 1985, blz 21-23 Foto 1: Uit eigen collectie Afb. 1: E. Munnig Schmidt, Boom en Bosch, In: jaarboekje Niftarlake, 1985, blz 21-23 Foto 2 en 3: Jaarboekje Niftarlake, 1999 Afb. 2: Abraham Rademaker, De Vechtstroom van Utrecht tot Muiden, verheerlijkt door Honderd Gezichten, 1791 Afb. 3: P.J. Lutgers, Gezigten aan de rivier de Vecht, 1836/1979 Afb. 4: Dr. R. van Lutterveld, De buitenplaatsen aan de Vecht, Lochem, 1948 |