kasteel Amerongen

Ligging	Aan de voet van de Amerongse Berg in de uiterwaarden van de Nederrijn in de gemeente Amerongen.
Ontstaan	In 1286 wordt Amerongen voor de eerste keer als versterkt huis vermeld.
Geschiedenis	De gebroeders Henric en Diederic Borre krijgen omstreeks 1286 van graaf Floris V toestemming om bij het dorpje Amerongen een versterkt huis te bouwen. Deze twee personen, waarvan het nageslacht de geschiedenis inging met de naam Borre van Amerongen, zijn de grondleggers van het nu ruim 700 jaar oude kasteel. Vanaf de plek waar het kasteel stond, kon men de scheepvaart over de Rijn en het verkeer over de landrug controleren. Dit was de hertog van Gelre een doorn in het oog en het kasteel, dat vlak bij zijn grensgebied lag, werd in 1427 door de Geldersen verwoest. Het werd echter direct weer opgebouwd, groter en sterker dan voorheen. In de loop der tijden heeft zich dat nog een paar keer herhaald. Nadat de bezitting tot hoge heerlijkheid verheven was, hadden de heren ervan zelfs het recht om de doodstraf uit te spreken. Inmiddels behoorde het huis tot de Utrechtse ridderhofsteden. Op dit middeleeuwse kasteel hebben, nadat de familie Borre uitgestorven was, nog enkele andere adellijke families gewoond, zoals de Van Hemerts en de Van Swietens. In 1577 werd de hoge heerlijkheid Amerongen door Goert Reede van Saesfeld gekocht. Deze Godard, die in 1544 getrouwd was met Geertruyd van Nijenrode, de rijke erfdochter van Zuylenstein, werd de stamvader van het invloedrijke geslacht Van Reede. Toen in april 1672 de Franse koning Lodewijk XIV, die al eerder aanspraken op de Zuidelijke Nederlanden had gemaakt, ons land binnenviel en het hem ook gelukt was Engeland, Keulen en Münster tegen ons land in het harnas te jagen, stonden de Nederlanden alleen tegenover vier vijanden. In het hieraan voorafgaande stadhouderloze tijdperk van de Republiek waren ons leger en het vestingwezen verwaarloosd. Toen het plunderende en brandstichtende Franse invasieleger ons land al ver was binnengedrongen, gaf Lodewijk in zijn overwinningsroes de opdracht dat iedereen die in Utrecht bezittingen had en gevlucht was, naar zijn huis of kasteel moest terugkeren. Daartoe behoorden ook de heer en vrouwe van het kasteel Amerongen. Heer Godard Adriaan baron van Reede was ambassadeur van ons land in Berlijn. Zijn gemalin Margaretha Turnor was gevlucht toen ze het Franse onheil zag aankomen. Maar beiden piekerden er niet over om het bevel van de Franse dwingeland op te volgen. Ook niet om de 3000 gulden brandschatting aan de indringer te betalen. Liever dan zich aan de vijand te onderwerpen, zagen ze hun huis in vlammen opgaan. Hetgeen dan ook daadwerkelijk gebeurde. Lodewijk die ziedend was dat men hem gewoon negeerde, liet het mooie middeleeuwse kasteel Amerongen in brand steken. Maar niet alvorens men het huis leeggeplunderd had en vol met takkenbossen had gestopt, opdat alles goed zou branden. De directe omgeving van het slot, zoals het park en de boomgaarden, werd door 12 soldaten vernield. Nadat Willem III stadhouder geworden was, lukte het met de hulp van Duitsland, Denemarken en Brandenburg het Franse leger te verslaan en werd de vrede in 1678 in Nijmegen getekend. Nu kon men weer met de opbouw beginnen. Dit gold natuurlijk ook voor het verwoeste kasteel Amerongen. De kasteelvrouwe liet zich hierbij ook niet onbetuigd. Doordat haar man vanwege zijn funktie het meest in het buitenland verkeerde, stond de opbouw van het slot praktisch geheel onder haar leiding. Vaak stond ze 's morgens om half zeven al op de bouwsteigers. Ze moet geen makkelijke dame voor de bouwlieden zijn geweest. Ze was niet altijd even tevreden over de bouwers en klaagde schriftelijk bij haar man dat er onvoorzichtig met de bouwmaterialen werd omgesprongen. Ze had er wel 'om gekeven', maar dat hielp niet. Ze moest de werklui ook vaak 'kort op de hakken sitte' en ze klaagde over geldgebrek. En zo verrees dan op de fundamenten van het oude middeleeuwse kasteel Amerongen een geheel nieuw en voornaam kasteel. De bouwers streefden ernaar hun doel zo vlug mogelijk te bereiken. Zo werd de oude woontoren bij het nieuwe huis ingebouwd, alle materialen van het verwoeste kasteel die nog bruikbaar waren, werden opnieuw gebruikt, terwijl men in de nabijheid van de Rijn, veldovens bouwde om zelf de bouwstenen te kunnen bakken. De klei lag in de uiterwaarden immers voor het opscheppen. Bovendien schonk de Keurvorst van Brandenburg achthonderd eiken uit zijn eigen bossen. Deze liet hij per vlot over het water naar Amerongen vervoeren. De Staten-Generaal in Den Haag gaven 40.000 gulden voor de opbouw van het nieuwe kasteel, vanwege de voorbeeldige en moedige houding van de heer en de vrouwe van Amerongen tijdens de bezetting. Toch zou het nog tot 1680 duren voor het kasteel geheel klaar was. Maar het uiteindelijke resultaat mocht er zijn. Ze kreeg complimentjes te over. Zo stond Willem III, een huisvriend van de van Reedes, "het huys extra ordinaire wel aan". Tot 1878 bleef het geslacht van Reede de scepter zwaaien op Amerongen. In dat jaar schonk de kinderloze laatste telg van de Van Reedes de hoge heerlijkheid aan haar neef Godard van Aldenburg Bentinck. Op grond van zijn riddergelofte verleende graaf Bentinck in 1918 de gevluchte Duitse keizer Willem asiel op kasteel Amerongen. Zodoende heeft deze twee jaar lang, tot hij naar huis Doorn ging, op Amerongen gewoond. In 1977 kwam het kasteel in bezit van de stichting Utrechtse Kastelen, die het in 1982 overdraagt aan de Stichting Kasteel Amerongen. In 1989 begon men aan de restauratie die twintig jaar zou duren en in totaal 20 miljoen zou kosten. Deze restauratie is inmiddels afgerond.
Bewoners	1286 De gebroeders Borre - ca 1408 Elias Jansz Borre van Amerongen 1408 - 1440 Beerte van Amerongen, getrouwd met Gerrit van Culemborgh en Elias van Culemborgh (hun zoon) 1440 - 1459 Gijsbert van Nijenrode 1459 - 1471 Everwijn van Culemborgh (oom van Gerrit) 1470 - 1480 Willem van Swieten 1480 Dirk van Zwieten 1480 - 1503 Gijsbert van Hemert 1503 - 1552 Johan van Hemert 1552 - 1557 Gijsbert Van Hemert, getrouwd met Christina van Schroyesteyn 1557 - 1585 Goert van Reede van Saesveld, getrouwd met Geertruid van Nijenrode 1585 - 1611 Frederik van Reede, getrouwd met Cornelia van Oostrum 1611 - 1641 Godard van Reede van Amerongen 1641 - 1691 Godard Adriaan baron van Reede, getrouwd met Margaretha Turnor 1691 - 1702 Godard van Reede van Ginkel, getrouwd met Ursula Philippotte van Raesfelt 1702 - 1719 Frederik Chistiaan van Reede van Amerongen, getrouwd met Henriëtte van Nassau-Zuylenstein 1719 - 1747 Frederik Willem Baron van Reede en Agrim, getrouwd met Louisa Isabella Hermelina van Wassenaer 1747 - 1808 Frederik Christiaan Reynhard, rijksgraaf Van Reede, getrouwd met Anna Elisabeth Christina Van Tuyll van Serooskerken 1808 - 1823 Reynoud Diederik Jacob Graaf Van Reede, getrouwd met Henrietta Dorothea Maria Hope 1823 - 1830 Henrietta Dorothea Maria Hope 1830 - 1844 Willem Frederik Gustaaf Van Reede Ginkel, getrouwd met Wendela Eleonora Boreel van Hogelanden 1844 - 1852 Maria Wilhelmina, Rijksgravin van Reede 1852 - 1879 Elisabeth Mary Gravin Van Reede, getrouwd met Frederick William Child Villiers 1879 - 1918 Godard Johan George Karel van Aldenburg Bentinck 1918 - 1920 Keizer Willem II van Duitsland woonde op het kasteel 1920 - 1940 Godard Johan George Karel van Aldenburg Bentinck
Huidige doeleinden	Sinds 1976 is het kasteel in het bezit van de Utrechtse Kastelenstichting, die dit historische en prachtig ingerichte kasteel ter bezichtiging voor het publiek heeft opengesteld.
Opengesteld	Het kasteel is regelmatig opengesteld voor bezichtiging. Het landgoed van 98 ha is particulier gebied en slechts deels toegankelijk.
Foto's
Bronnen	Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht Kranteartikel uit 1989: Kasteel Amerongen nu eindelijk in de steigers Kranteartikel in het RD van 10 december 1992 door C.J. Hoogland Het Utrechts Landschap, natuurlijk hart van Nederland, Hans Brand en Jan Brand, St. Het Utrechts Landschap, 1990, 191 blz. Foto 2 t/m 4: uit eigen collectie Foto 1 en 5: van Peter van der Wielen Foto 6 t/m 11: Elbert van Klaveren Foto 12 t/m 20: Fotodienst Utrecht Foto 21 t/m 22: Peter van der Wielen Afb. 1 en 4: boek: Provincie Utrecht, 1966 Afb. 2 en 3: De kasteeltekeningen Roelant Roghman Afb. 5: boek: Wandelingen door Nederland Afb. 6: eigen collectie Afb. 7: Geschiedenis van de provincie Utrecht, deel II, 1997 Afb. 8: Voormalige website van de "Stichting De Driewerf" Afb. 9 en 10: archief van de heer E. Tiele